Literatuur

Vanuit van een van de zes perspectieven heb je geklikt op 'Literatuur'. Het gaat hier niet zoals bij een boek om een bibliografie met bronnen die voor onze website zijn gebruikt.

Wij hebben qua selectie uit mogelijk verdiepende literatuur een bewuste, gelimiteerde keuze gemaakt op basis van onze eigen inzichten over wat past bij onze visie op het versterken van samenwerken.

De literatuurkeuze is niet onderverdeeld per perspectief. Bij elk item benoemen we bij welk(e) perspectief/perspectieven deze het meeste bruikbaar zijn.

Elk van de onderstaande zeven items kent een beschrijvende introductie. Als je op Lees meer ... klikt, tref je deze aan. In de geopende introductie zitten Lees meer ... links naar de items die met A, B, C, D zijn aangeduid.

Een aantal items kent een herkenbare onderwijscontext. Toch zijn ook deze (deels) in andere werkcontexten waar wordt samengewerkt bruikbaar.

  1. Leergroepkenmerken en collectief leren - Mittendorff et al
    1A - Communities of practice_ Mittendorff e.a.
    1B - Collectief leren - Simons & De Laat 2002
    1C - Collectieve vormen - Robbers & Vermeulen 2018 -VOION_eindrapport
     
  2. Intrigerende arbeidssociologie - Sennett en Laloux
     
  3. Samen veranderen vraag om klus, kennis, contact - Vermaak
     
  4. Lerende leiders bij lerende teams - Geijsel
    4A - Praktijken en praktijkwijsheden van onderwijsleiders Geijsel 2015
    4B - Rikkerink Verbeeten Simons Journal of Educational Change 2015
    4C - Leidinggeven aan zelfsturing - Karin Derksen - Interview Marian Thunissen
     
  5. Samenspel van samenwerking en collegialiteit - Kelchtermans
    5A - Teacher collaboration and collegiality - Kelchtermans 2006
     
  6. Interactie als het elastiek bij duurzaam vernieuwen
    6A - Van acties naar interacties - duurzaam vernieuwen - März et al 2018
    6B - HANDOUT Van acties naar interacties - März et al 2018
    6C - Collectief leren - literatuurstudie - De Smet et al 2019
    6D - Benut je kennis(sen) - De Jong Verdonschot - 2011
     
  7. Teamvorming vraagt teamontwikkelruimte - Coenders Derksen
    7A - Ontwikkelruimte voor teams - Coenders Derksen 2020
    7B - Breaking the Paradox - Derksen 2019

Introducties

1 Leergroepkenmerken werken door in het collectief leren en collectieve leeropbrengsten

Mittendorff, K., Geijsel, F., Hoeve, A., Laat, M. de., & Nieuwenhuis, L. (2006). Communities of practice as stimulating forces for collective learning. Journal of Workplace Learning, 18, 298-312.

Als je fijn met elkaar samenwerkt aan innovaties, heb je al snel het gevoel dat je er zelf iets aan hebt; dat je ervan leert. Het kan helemaal leuk zijn als je het gevoel hebt dat je samen aan het leren bent; dat je collectief leert. Maar wat bedoelen we daar eigenlijk mee? Wat zijn collectieve leeropbrengsten en wat kenmerkt het collectieve leerproces van innovatieve teams? Wat zijn groepskenmerken die passen bij collectief leren? Lees meer ...

2 Intrigerende arbeidssociologie

Sennett, R. (2008). De ambachtsman. De mens als maker. Amsterdam Meulenhoff.

Sennett, R. (2012). Samen. Een pleidooi voor samenwerken en solidariteit. Amsterdam: Meulenhoff.

Richard Sennett is een van de belangrijkste arbeidssociologen van het moment. Dat merk je meteen als je zijn boeken gaat lezen. Aangenaam veel herkenning maar op een laag waar je wakker van wordt. Je gaat weer een beetje begrijpen hoe het allemaal in elkaar steekt, waar je eigenlijk mee bezig bent en waar het om te doen is. Lees meer ...

3 Samen veranderen vraagt om klus, kennis en contact

Vermaak, H. (2018). Iedereen verandert, nu wij nog. Doetinchem: Vakmedianet.

We veroorzaken of realiseren elke dag wel kleine veranderingen, maar niet altijd even succesvol. Hans Vermaak geeft in zijn boek ‘Iedereen verandert, nu wij nog' handvatten bij de vragen hoe je in je directe omgeving het verschil maakt, hoe je de rest van de organisatie in een verandering meeneemt en hoe je zelf stevig genoeg in je schoenen staat om beide met succes te doen. Centraal staan drie elementen: klus, kennis en contact. Lees meer ...

4 Lerende leiders bij lerende teams

Geijsel, F. (2015). Praktijken en praktijkwijsheden van onderwijsleiders. Amsterdam/Diemen: Universiteit van Amsterdam/NSO-CNA Leiderschapsacademie.

Samenwerken vraagt om leiderschap. Of er nu één persoon de aangewezen leider is of dat er leiderschap uit de groep komt. Hoe meer taakgericht leiderschap er door de groep zelf wordt gedaan, des te meer ruimte voor ondersteunend mensgericht leiderschap er voor de leidinggevende overblijft. Maar wat is dat dan: leiderschap? Lees meer ...

5 Samenspel van samenwerking en collegialiteit

Kelchtermans, G. (2006). Teacher collaboration and collegiality as workplace conditions. A review. Zeitschrift für Pädagogik, 52(2), 220-237.

Wat is eigenlijk het verschil tussen samenwerking en collegialiteit onder docenten in een school? Als je goed samenwerkt, ben je dan ook goede collega's? Of kunnen goede collega's ook goed samenwerken? Lees meer ...

6 Interactie als het elastiek bij duurzaam vernieuwen

März, V., Gaikhorst, L., Mioch, R., Weijers, D., & Geijsel, F. P. (2018). Van acties naar interacties. Een overzichtsstudie naar de rol van professionele netwerken bij duurzame onderwijsvernieuwing. Amsterdam/Diemen: RICDE, Universiteit van Amsterdam/NSO-CNA Leiderschapsacademie. 

Een belangrijke uitdaging voor scholen is niet zozeer het gebrek aan innovatieve praktijken, maar wel het verduurzamen hiervan in de praktijk. Vragen die hierbij opduiken zijn: Hoe kunnen we succesvolle innovatieve praktijken verder uitbouwen binnen en buiten de eigen klas? Hoe kunnen we een succesvolle vernieuwing binnen een school verspreiden naar andere scholen? Hoe kunnen we garanderen dat de vernieuwing beklijft, ook wanneer de externe ondersteuning wegvalt? Wat gebeurt er wanneer de middelen verdwijnen? Lees meer …

7 Teamvorming vraagt teamontwikkelruimte

Coenders, M., & Derksen, K. (2020). Ontwikkelruimte voor teams. In Ros, A., Geijsel, F., Dengerink, J., & De Wit, B. (Eds). Leraar: Een professie met perspectief 3 (pp. 17-24). Meppel: Ten Brink / Didactief Onderzoek.

Teams vorm je met het idee dat je met zo'n team samen goed onderwijs kunt ontwikkelen. Dat gaat echter niet vanzelf. In dit hoofdstuk gaan Karin Derksen en Marc Coenders in op de ruimte die teams nodig hebben om wél tot betere resultaten te komen: teamontwikkelruimte. Expliciet aandacht besteden aan de teamontwikkelruimte helpt om een krachtig team te zijn waarin teamleden elkaar versterken. Lees meer …